«Σπαζοκεφαλιά» η αποκατάσταση του ανδριάντα του Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο

Το κολοσσιαίο έργο της αποκατάστασης του έφιππου ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο, έργο που καθιστά αναγκαία την απομάκρυνση του αγάλματος από το βάθρο και την επανατοποθέτησή του μόλις ολοκληρωθούν οι εργασίες συντήρησης, φαίνεται πως εξελίσσεται σε «σπαζοκεφαλιά», που πηγάζει από τα ίδια τα μυστήρια της κατασκευής του. 

Από ποιο σημείο του σώματος του γλυπτού θα πρέπει να γίνει η ανύψωσή του; Πόσο καλά στερεωμένο είναι στη βάση του; Θα αντέξει το βάρους πέντε τόνων άγαλμα την επίπονη μετακίνησή του; Ποια τμήματα του μαρμάρινου βάθρου πρέπει να αποσυναρμολογηθούν για την καλύτερη συντήρησή του;

Τα ακανθώδη αυτά ερωτήματα καλούνται να επιλύσουν οι επιστήμονες της Υπηρεσίας Νεώτερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας, προκειμένου να σηκώσουν το άγαλμα από τη βάση του, να συντηρήσουν γλυπτό και βάθρο και τελικά να σώσουν το σημαντικό αυτό καλλιτεχνικό σύνολο από τη φθορά του χρόνου.

Ανδριάντας και βάθρο εμφανίζουν φθορές, όπως αλλοιώσεις και θραύσεις του βάθρου, επικαθίσεις αιθάλης από την ατμοσφαιρική ρύπανση, εμφάνιση σκουριάς στους μεταλλικούς συνδέσμους, ρηγματώσεις, απώλειες υλικού και βανδαλισμούς. Και το κυριότερο; Φαίνεται πως υπάρχει μικρή μετακίνηση του ανδριάντα από το βάθρο από δυναμική καταπόνηση κατά το παρελθόν (ίσως από σεισμό), γεγονός που σε συνδυασμό με την οξείδωση των μεταλλικών συνδέσμων του βάθρου προκαλεί ανησυχία. Για το λόγο αυτό πρόσφατα έγινε η προσωρινή στερέωση του γλυπτού με τη βοήθεια γερανοφόρου οχήματος, προκειμένου να αποφευχθεί πτώση του μνημείου και ατύχημα από κάποιο σεισμό.

Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων αποφάσισε ομόφωνα κατά τη χτεσινή του συνεδρίαση ότι άγαλμα και βάθρο εμφανίζουν προβλήματα που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη της άμεσης έναρξης στερεωτικών εργασιών, εργασίες που δεν μπορούν να γίνουν χωρίς την απομάκρυνση του γλυπτού από τη βάση του. Για το λόγο αυτό τα μέλη του έδωσαν το «πράσινο φως» στην προσωρινή απομάκρυνση του ανδριάντα από το βάθρο και στην αποδόμηση στοιχείων της βάσης.

Οι εργασίες αποκατάστασης, που θα ξεκινήσουν άμεσα και υπολογίζεται να διαρκέσουν περισσότερους από τέσσερις μήνες, περιλαμβάνουν την απομάκρυνση του ανδριάντα από το βάθρο με τη βοήθεια γερανού και την προσωρινή τοποθέτησή του και συντήρησή του σε στεγασμένο χώρο (δεν έχει βρεθεί ακόμα πού θα φιλοξενηθεί, καθώς αναζητείται χώρος που να μπορεί να στεγάσει το ύψους 4,3 μέτρων άγαλμα) και η αποδόμηση των ανώτερων επιπέδων του βάθρου για την καλύτερη μελέτη των βλαβών του, τη συντήρησή του και τη συγκόλληση των σπασμένων τμημάτων του.

Το έργο δυσχεραίνουν ορισμένοι γρίφοι που σχετίζονται με τον τρόπο κατασκευής του βάθρου και τη στερέωση του αγάλματος σε αυτό. Για παράδειγμα δεν είναι γνωστό εάν ο ανδριάντας πατάει πάνω στο βάθρο μόνο με τα πόδια του αλόγου ή εάν η ανώτερη πλάκα της βάσης έχει κάποιες ενισχύσεις που κρατούν το βάρος του γλυπτού. Τα ερωτήματα ήταν ακόμα περισσότερα μέχρι τη στιγμή που η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας εντόπισε γράμμα του Τήνιου γλύπτη του ανδριάντα Λάζαρου Σώχου προς τον τότε δήμαρχο Ναυπλίου, όπου εξηγεί πώς το έχει φτιάξει και πώς πρέπει να συναρμολογηθεί. Στο κείμενο αυτό ο γλύπτης εφιστά την προσοχή να μην τοποθετηθούν σιδερένιοι γόμφοι στο γλυπτό, καθώς θα δημιουργούσαν οξειδώσεις στο πέρασμα του χρόνου, κάτι που όμως δεν τηρήθηκε!

«Το θέμα είναι σύνθετο και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Υπάρχει μια σειρά από αβεβαιότητες στον τρόπο κατασκευής του ανδριάντα. Η βασική αρχή είναι να βρεθεί ένας τρόπος το άγαλμα να απομακρυνθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην "καταλάβει" διαφορά στην ένταση που θα υπάρξει», επισήμανε κατά τη χτεσινή συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, το μέλος του Συμβουλίου, καθηγητής του ΕΜΠ, Βλάσης Κουμούσης, ο οποίος πρότεινε την κατασκευή προσομοιώματος, που θα επέτρεπε δοκιμές για τον τρόπο ανύψωσης του γλυπτού.

«Δεν θεωρώ ότι είναι ένα μνημείο τόσο διαβρωμένο που να κινδυνεύσει όταν το σηκώσουμε. Η ανύψωσή του θα γίνει σιγά σιγά και με τη βοήθεια της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων, που θα μας πει εάν διαφαίνεται κάποιο πρόβλημα από την απομάκρυνσή του», εξήγησε ο πολιτικός μηχανικός της Υπηρεσίας Νεώτερων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας, Χρήστος Κολώνας.

Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές Σεπτεμβρίου ο ανδριάντας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο χαρακτηρίστηκε μνημείο από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.